ilahi komedya

italyanca: Commedia, Divina Commedia.

italyan şair ve yazar (bkz:dante alighieri) nin başyapıtı.

durante alighieri nin 14. yüzyılın ilk yarısında yazdığı, hristiyan ilahiyatına göre kurgulanmış bir öte alemde yapılan yolculuğun anlatıldığı eserdir. durante nin latince ve yunanca bilgisi, bu dillerde eser yazıp okuyabilmesi, modern italyanca nın kurucusu addedilmesi ve eserin sonradan sanatta yarattığı etkiler nedeniyle ilahi komedya dünya edebiyatının önemli bir parçasıdır.

esasen eserin ismi commedia olarak verilmiş ancak 1360 yılında Giovanni Boccaccio tarafından ilahi olarak nitelenmesi üzerine ilahi komedya olarak hafızalara girmiştir.

yazıldığı dönem için bu ismin seçilmiş olması, eserin içeriğine dair bir işarettir. çağcılları arasında tragedya ismi almış eserler sonu kötü, mutsuz biten kurguları işaret etmekte; komedya ise mutlu bir son için işaret seçilmekteydi. çağlar içinde yaşanan anlam kayması komedyayı güldürü manasına getirmiş olmakla birlikte; söz konusu dönemde farklı bir türü anlatmak için kullanılmıştır.

dindar bir hristiyan olan durante nin oluşturduğu kurgu hayatı ve dönemiyle ilgili çok sayıda iz taşımakla birlikte, hristiyan ilahiyatı için de bir esin noktası oluşturmuş, kendisine çağlar içinde çok sayıda atıf yapılmıştır. şairlerimizden cahit sıtkı tarancı nın en meşhur eserlerinden olan 35 yaş şiiri \" Yaş otuz beş! yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. \" dizeleriyle başlar. dan brown a ait olan cehennem isimli roman durante nin cehennemini model almıştır. Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, yani sandro botticelli durante nin cehennemini resmetmiş ve bu kurguyu daha geniş atıflar için görsel hale getirmiştir.

eserin anlatımı şairinin ağzından yapılmaktadır. durante arafı ve cehennemi geçerek cennete ulaşır. yolculuğu esnasında çok sayıda meşhura denk gelir ve hallerini okuyucusuna aktarır. 1300 yılının 7 nisan günü başlayan yolculuğunda durante nin yol arkadaşları romalı vergilius / Publius Vergilius Maro ve sevgili beatrice dir.

tarancı nın atıf yaptığı \" ömrün ortası \" ilahi komedya nın ilk dizesidir: Nel mezzo del cammin di Vita Nostra. yaşam yolumuzun ortasında. ( cehennem, 1. ezgi. )

durante nin cehennemi bir koni biçimindedir ve 9 kattan oluşur. katmanların her biri ayrı suçların muhitidir ve kişilerin atıldığı derinlik kabahatlerinin büyüklüğü ile ilişkilidir. burada her bir kabahat alaycı bir üslupla ve umarsızca cezalandırılmakta, cehennem papalardan politik düşmanlara, islam peygamberi muhammet ten buzda ceza çeken lucifer e kadar çok sayıda kişiyle ev sahipliği yapmaktadır.

döneminin islam karşıtı / islam nefreti içeren hristiyan düşüncesini islam peygamberi muhammet i cehenneme koyarak gösteren durante; 28. ezgi nedeniyle müslüman çevrelerde öfke yaratmıştır. ülkemizde basılan eski kopyalarında ilk kitap olan cehennem in yer almamasının sebebi bu öfkedir.

28. ezginin 22. bölümünden başlayıan söz konusu bölümün ilk kısmında muhammet peygamberin ağzından orada gördüğü işkenceyi anlatmaktadır. halife ali nin kendisi önünde ve yaralı ilerlediğini söyler, arkalarındaki iblisin onlara kıyıcı bir kılıç savurduğunu, sarmal boyunca yürürken yaralarının iyileştiğini ve yeniden yaralanmak üzere iblise ilerlediklerini anlatır. hemen sonrasında ismi geçen dolcine birader in yaşam öyküsü ise, müslüman dünya için hakaret anlamı taşıyan tasviri incelemekte iyi bir araçtır.

muhammet peygamberle aynı katta betimlenen dolcine birader / fra dolcino radikal bir hristiyan reformistidir. fransisken ekol uyarınca bir tarikat kurmuştur. cinselliği normal sayması ve kilise hiyerarşisine karşı çıkması sapkın ilan edilmesine neden olmuştur. 1307 senesinde işkenceden geçirilip yakılarak öldürülmüştür. bu yaşam öyküsünde ironik olan sir isaac newton ın kutsal kitabın yorumu eserinde vurguladığı üzere cinsel hayat yasağı olmuştur. isaac newton söz konusu eserinde ruhban sınıfının yemini olan cinsel hayat yasağının hristiyan öncesi inanışların geleneğinden bir bulaşma olduğunu söyler. eserde edinilen imaj bu bulaşmaların hristiyan öğretiyi kirlettiği yönünde kanaattir.

34 ezgi sonunda durante hayranı olduğu romalı vergilius ile cehennemden çıkıp arafa ulaşır. vegilius un muhiti de burasıdır. zira hayatı boyunca pagan olarak inanmıştır. araf genellikle cehennemin yoğun anlatımından sonra bir durağanlık hissi yarattığı intibasıyla anlatılır ve konukları cehennemden korkusuz ancak cennetten mahrumlardır.

araf kurguya göre göklerden fırlatılan şeytan ın yere çarpmasıyla dağılan topraktan oluşmuş, 7 katmanlı bir dağdır. katmanların 7 adet olması 7 ölümcül günah inanışına bir atıftır ve tırmanış günahlardan arınmayı işaret etmekte, zirvede ise adem ile havva nın kovuluştan önce ikamet ettikleri bahçe bulunmaktadır.

vergilius kabul edilmediği cennete ulaştırdığı durante yi beatrice in rehberliğine verir. 10 katmanlı cennette durante sevgili beatrice ile yeniden buluşmuştur ve kutsallığın somut karşılıklarına şahit olacaktır.

cennetin katmanları ay ile başlayıp merkür, venüs, güneş, mars, jüpiter ve satürn sıralamasıyla yükselir. bu sıralama durante nin çağcılları gibi dünya merkezli evrene ve güneşin dünya etrafında döndüğüne inandığının işaretidir. cehennemin mutlak değeri olarak 10. kata tanrının ikameti konumlanmış, tanrının kendisi ise zamandan bağımsız bir enerji, saf ışık olarak tasvir edilmiştir.

kaynak: timaş yayınları, nurseren yurtman çevirisi.

işbu giri kitapta ilerledikçe detaylandırılacaktır.