alman idealizmi

kant sonrası felsefe veya kant sonrası idealizmi olarak da bilinen felsefi hareket.

bu hareketi aslında immanuel kant "saf aklın eleştirisi" (kritik der reinen vernunft) isimi kitabını yazarak başlatmıştır. zira bu kitap, kağıtta durduğu gibi durmamakta adamı çarpmaktadır. haliyle kitabı okuyan ve "vay amk, böyle şeyler de varmış" diyen kişiler artık dünyaya farklı bir gözle bakmaya başlamaktadırlar.

mesela david hume'a göre bir bilardo topuna ıstaka ile vurduğumuzda etki-tepki prensibi gereği top hareket eder. bu eylemi milyonlarca defa yaptığımız için de etki-tepki prensibi bir refleks olarak kazınmıştır belleğimize. etki-tepki dediğimiz şey bizim için alışkanlıktır. haliyle ıstakayla topa vurduğumuzda topun hareket edeceğini biliriz.

ama kant "ya ıstakayla topa vurduğumuzda top hareket etmezse?" demiştir. yani aslında gözlemlerimize dayanan bilginin her yerde ve her zaman için geçerli olamayabileceğini söyleme cesaretinde bulunmuştur.

bu aslında büyük bir cesarettir. zira o dönem newton mekaniği fizikte reddedilemez bir kanun gibi bir şeydi. haliyle evrenin mekanik bir düzen içinde ilerlediğine inanılıyordu. ama kant "evrende kaos var gençler" demiştir, einstein'dan önce de newton mekaniğinin her yerde işlemeyebileceğine düşünsel zemin hazırlamıştır ki einstein da gençliğinde kant'ın saf aklın eleştirisini okuduğunu ve bu kitabın kendisini çok etkilediğini söylemiştir.

haliyle kant 18. yüyılın sonunu ve 19. yüzyılın başını çok etkilemiş ve romantizm gibi akımların çıkmasına sebebiyet vermiştir.

alman idealizmi'nin doruk noktası ise georg wilhelm friedrich hegel olmuştur.

özetle bu hareketteki insanlar bilim ve felsefe ile dinin yolunu ayırmış ve "tamam biz de tanrı'ya inanıyoruz ama teoloji başka, felsefe başka, bilim başka" demişlerdir.

not: konunun uzmanı değilim. hata yaptıysam özür dilerim.