epiktetos

ms ilk yüzyılın ikinci yarısında doğup ikinci yüzyılın ilk yarısında vefat eden yunan filozof, stoacılık felsefesini benimsemiştir.

"bütün komşu memleket halkının gittiği panayırı görmedin mi? bu insanların bir kısmı satmak, bir kısmı da almak için oraya giderler.

oraya; merakı yüzünden, yalnız panayırı görmek, kimin bu panayırı kurduğunu ve niçin açtığını öğrenmek için giden seyrektir. dünya için de bu böyledir. dünyaya gelen insanların bir kısmı satmak, bir kısmı da satın almak için gelmişlerdir. bunların içinde bu muhteşem gösteriyi hayretle seyretmek, onun ne olduğunu anlamak kimin yaptığını ve niçin yaptığını ve nasıl idare ettiğini öğrenmek endişesini taşıyanlar pek azdır. zira dünyanın bir kuvvet tarafından yaratılmış olmaması ve biri tarafından idare edilmemesi onlar için uygun değildir.

bir şehir; bir ev, bir amele olmayınca mevcut olamaz ve biri idare etmezse devam edemez. bu kadar muazzam ve bu kadar harikulâde bir makine nasıl olur da alelâde bir tesadüfle var olur ve devam eder? bu imkânsızdır. buna karşılık, onu yaratan ve idare eden bir kuvvet vardır. o kimdir ve nasıl onu idare eder? ya; onun eseri olan biz kimiz, niçin varız? bunları düşünen, esere imrendikten ve yaratanı yücelttikten sonra mesut çekilip giden pek az kimse vardır. bu soruları kendilerine soran bazı kimseler çıkarsa tıpkı panayırda tüccarların aciz diyerek eğlendikleri gibi diğerlerinin alay konusu olurlar.

eğer öküzlerle domuzlar konuşabilselerdi, yemden başka şey düşünenlerle böyle alay edeceklerdi."